حمام خرم سلطان

آشنایی با حمام خرم سلطان ایاصوفیه | Ayasofya Hurrem Sultan Hamam
یکی از قدیمی ترین و زیباترین حمام های تاریخی استانبول، حمام خرم سلطان ایاصوفیه است که در محله گردشگرپذیر فاتح قرار دارد. قدمت این حمام به قرن شانزدهم و زمان سلطان سلیمان، پادشاه معروف عثمانی بر می گردد. همه چیز از آن جا شروع شد که خرم سلطان، ملکه امپراتور عثمانی به معمارِ دربار دستور داد تا حمامی را برای جمعیت مذهبی شهر و در نزدیکی مساجد معروف استانبول بسازند. معمار دربار نیز کسی نبود جز، معمار سنانِ معروف، هنرمند و خالق بناهای به یادماندنی چون مسجد سلیمانیه، مسجد مهروماه، مسجد رستم پاشا و … .

معمار سنان برای ساخت این حمام جایی میان ایاصوفیه و مسجد آبی را در نظر گرفت و اتفاقا انتخاب این مکان، بی ارتباط با این دو ساختمان مهم نبود؛ چرا که بسیاری از مردم شهر برای عبادت و راز و نیاز به سراغ یکی از این دو مکان مهم شهر، یعنی ایاصوفیه و مسجد آبی می رفتند. در نتیجه وجود حمامی در این محدوده، دسترسی بسیار مناسبی برای مردم داشت. ساخت حمام خرم سلطان در سال 1556 میلادی شروع شد و در همان سال درهایش به روی عموم مردم گشایش یافت.

با وجود آن که زمان ساخت حمام خرم سلطان به اوایل امپراتوری عثمانی بر می گردد و به سبک سنتی این دوره ساخته شده است؛ اما باز هم می توان ابعاد خلاقانه معماری را در این حمام ترکی به وضوح دید. به طور مثال بخش بانوان و آقایان حمام به طور کاملا متقارن و با زوایایی یکسان ساخته شده، به گونه ای که تصویرِ آینه ای یک دیگر هستند.

امروزه حمام خرم سلطان ایاصوفیه به مانند سابق، در مرکز توجه قرار دارد و در کنار دیگر جاذبه های شهر استانبول می تواند بخشی از لیست بازدید و گشت و گذار شما در این شهر باشد. با انتخاب حمام خرم سلطان می توانید علاوه بر بازدید از یکی از زیباترین حمام های تاریخی، به سبک سنتی ترک ها استحمام کرده و پاکیزگی و آرامشی بسیار را به خود هدیه بدهید.
از حمام های ترکی بیش تر بدانیم

طبق شواهد باستان شناسی، پیشینه حمام های عمومی به دوران امپراتوری قدرتمند روم باز می گردد. اکتشافات در شهر باستانی پمپئی، از وجود حمام هایی خبر داد که توسط عُموم مردم مورد استفاده قرار می گرفت. جالب آن که این حمام ها نه تنها برای بهداشت عمومی، بلکه برای تفریح و سرگرمی نیز استفاده می شدند. البته آن گونه نبود که تمام طبقات جامعه از یک حمام استفاده کنند، بلکه بخش های مختلفی را برای اشراف و مردم عامی در نظر می گرفتند، به گونه ای که حتا این افراد از ورودی های مختلفی استفاده می کردند. در حمام های رومی سه بخش به چشم می خورد؛ سالن بخار و استخرهای آب داغ و آب سرد.

امپراتوری روم شرقی نیز سنت رومیان را دنبال کردند و این حمام ها در جوامع شهری این سرزمین پهناور نیز گسترش یافتند. این سنت همچنان دست به دست شد و تا حکومت عثمانی ها بر سرزمین آناتولی و ترکیه کنونی، زنده ماند. در روزگار اوج صلابت و شکوه امپراتوری عثمانی، در هر محله ای از استانبول حمامی با آب داغ و سرد، فواره و آبنما و اتاقی مرمرین و گنبدی دیده می شد. جالب آن که روزهایی در هفته وجود داشت که این حمام های عمومی منحصرا در اختیار خانم ها قرار می گرفتند.

در استانبول و دیگر شهرهای محدوده امپراتور عثمانی، حمام ها اهمیت بسیاری در نزد مردمان عادی داشتند و به راحتی می توان گفت بخش جدایی ناپذیری از زندگی مردم محسوب می شدند. یکی از جدی ترین دلایل آن، آمیخته شدن انگیزه های مذهبی با سنت ها بود. اغلب مردمان آن زمانِ استانبول مسلمان بودند و عثمانی ها که خود اولین حاکمان مسلمان آناتولی محسوب می شدند، در این قضیه بی تاثیر نبودند. همان طور که می دانید در دین مبین اسلام بر پاکیزگی جسم و روح تاکید بسیاری شده و نظافت نه تنها عنصر مهمی بلکه یکی از اصلی ترین پایه های ایمان محسوب می شود. در کنار همه این ها، این مکان های مرمرین و چشم نواز محل مناسبی برای گردهمایی و دید و بازدیدهای روزانه به حساب می آمدند و می شد معاشرتی توامان با ماساژ و آبتنی را رقم زد.

در میان اشراف و طبقه مرفه جامعه مرسوم بود که همراه خدمتکاران شان و بسته بزرگی از وسایل چون حوله ابریشمین، صابون یمانی، شانه، حنا، سرمه و صندل های مروارید دوز شده به حمام می رفتند. این آمادگی دقیق و وقت گیر از آن جهت بود که وقتی به حمام می رفتند، نزدیک نیمی از روز را در آن می گذراندند و بنابراین لازم بود تا وسایل لازم را با خود داشته باشند.
در طول زمان چه بر حمام خرم سلطان گذشته است؟

جالب آن که بدانید حمام خرم سلطان ایاصوفیه را در مکان سابق حمام های باستانی زئوکسیپوس ساخته بودند. زئوکسیپوس، سازه هایی هزار ساله و متعلق به امپراتوری روم شرقی بوده و در واقع حمام های عمومی شهر قسطنطنیه (نام پیشین استانبول) محسوب می شدند. البته گذشته افتخار آمیز موقعیت حمام خرم سلطان به همین جا محدود نمی شود و باید بدانید همچنین روزگاری معبد زئوس در این نقطه قرار داشته است.

پس از ساخت و برپایی این سازه تاریخی و زیبا، حمام خرم سلطان تا اوایل قرن بیستم هنوز مورد استفاده بود تا آن که در سال 1910 بسته و کارکردش سال ها به دست فراموشی سپرده شد. در گذر زمان حمام خرم سلطان بارها به حال خود رها شد و در مواقع ضروری کارکردهای دیگری پیدا کرد. به طور مثال مدتی از این حمام تاریخی برای اسکان زندانیان استانبول استفاده شد. داستان از آن قرار بود، زندان سلطان احمد که در نزدیکی حمام خرم سلطان قرار داشت، دیگر ظرفیتی برای جای دادن زندانیان و خلافکاران زمانه خود نداشت و به این ترتیب مسوولان وقت تصمیم گرفتند تا از حمام متروکه خرم سلطان به عنوان زندانی موقت استفاده کنند. پس از آن نیز حمام ملکه امپراتور عثمانی چند وقتی به عنوان انبار روغن و فلفل مورد استفاده قرار می گرفت. این شرایط تا اواسط قرن بیستم ادامه داشت تا آن که برای داستان حمام خرم سلطان، فصل تازه ای نوشته شد.